100 uitzonderlijke vrouwen

Het is een eenvoudige, maar veelzeggende test. Ga thuis eens voor de boekenkast staan en tel het aantal werken van mannelijke, respectievelijk vrouwelijke auteurs. Grote kans dat de verhouding uit balans blijkt. Terwijl je toch niet bewust meer boeken van mannen koopt?

Gelukkig is het nooit te laat om een onbewust scheefgegroeide situatie recht te trekken. Dat dachten ook de boekhandelaars van Fnac. Ze selecteerden 100 boeken van vrouwelijke auteurs – uit verschillende periodes en alle hoeken van de wereld – en brachten die samen in een leesgids, waarvoor ik het voorwoord mocht schrijven. Je leest het vandaag op de blog.

“Een fantastisch boek door een vrouw!”

#fakecompliment

Het overkomt me regelmatig wanneer ik een interview met een schrijfster voorbereid. Dan lees ik iets opmerkelijks in haar bio – bijvoorbeeld dat ze een traktaat over klassieke muziek schreef op het moment dat haar jongste kind vier maanden oud was. ‘Daar moet ik haar naar vragen,’ denk ik dan spontaan. ‘Hoe flikt een mens zoiets?’ Om vervolgens te gaan twijfelen of het wel zo’n goeie vraag is. Thomas Mann had zes kinderen, Lev Tolstoj dertien. Geen hond die hen ooit naar hun vaderschap vroeg.

Is het seksistisch om bij een vrouw steevast te polsen hoe ze het schrijverschap met kinderen combineert?

Bij het doorbladeren van deze brochure zou je dezelfde gevoelsbeweging kunnen maken. Eerst is er de opwinding – een lijst met honderd geweldige boeken van vrouwelijke auteurs, wat een weelde! Geleidelijk sijpelt de aarzeling binnen. Goed, de literaire canon is nog altijd te veel een mannenclub. Maar tackelen we dat probleem best door een aparte lijst van vrouwen te promoten? De discussie flakkert jaarlijks op bij de toekenning van de Women’s Prize for Fiction. Er hangt iets paternalistisch aan het kwaliteitslabel ‘een fantastisch boek door een vrouw’. Zouden die schrijfsters niet liever worden gelauwerd voor hun fantastische boek tout court?

Natuurlijk wel. En toch. Toch duikt de laatste tijd op boekenblogs en literaire fora regelmatig de oproep op om een zomer – of een jaar – lang alleen vrouwelijke auteurs te lezen. Blijkbaar is dat een uitdaging, een uitnodiging tot een inhaalbeweging.

Het geldt als bijzonder om – zelfs maar een tijdlang, niet systematisch… – meer vrouwelijke auteurs te lezen dan mannelijke.

Tot het omgekeerde wordt namelijk nooit opgeroepen. Voor dingen die vanzelf gebeuren, hoef je niemand warm te maken.

Het is welbeschouwd ironisch. Begin een gesprek over vrouwen en literatuur en voor je het weet praat je over latent seksisme, positieve en negatieve discriminatie en andere enthousiasme-killers. Terwijl we het net zo goed zouden kunnen hebben over hun fantastische boeken of sprankelende schrijfstijl. Mark Twain zei: ‘Never let the truth get in the way of a good story.’ Van zijn grote zus Pamela komt de quote (oké, dit verzinnen we): ‘Laat twijfels rond politieke correctheid je nooit de weg versperren naar de boekenkast.’

Toch niet wanneer daar zoveel moois valt te vinden. Door vrouwen geschreven, nota bene. Van de duistere fantasieën van de Brönte-zusjes tot de glasheldere observaties van Alice Munro. Van de bedrieglijk eenvoudige poëzie van Wislawa Szymborska tot de vrolijk verontrustende romans van Renate Dorrestein. Leesinspiratie genoeg op de volgende pagina’s.

Eigenlijk zou het fantastisch zijn mochten we het deze zomer – ondanks alle denkbare kritische tegenwerpingen – gewoon toch doen: alleen maar vrouwen lezen. Niet omdat er quota gehaald moeten worden of statements gemaakt. Wel omdat we er zin in hebben. Omdat er ineens zoveel vrouwelijke auteurs op onze ‘to read’-lijst prijken, dat het kriebelt om in hun literaire werk te duiken. Oprechte leesgoesting opwekken – als deze brochure iets wil bereiken, dan dat.

PS: Hoewel ik het voorwoord mocht schrijven, had ik geen hand in de selectie van de 100 schrijfsters. Toch blijkt de smaak van de Fnac boekhandelaars goed aan te leunen bij die van This Is How We Read. Over deze schrijfsters uit de brochure ‘100 uitzonderlijke vrouwen’ las je ook al op deze blog: Colette, Renate Dorrestein, Sylvia Plath en Virginia Woolf, Mary Shelley, Valeria Luiselli, Ariel Levy, Ali Smith, Connie Palmen en Hanya Yanagihara…

PPS: Tot 30 juni krijg je in Fnac de leesgids gratis bij aankoop van 2 titels uit de selectie. Je kunt ‘m ook apart kopen voor 2 euro. Altijd nieuwsgierig ging ik afgelopen zaterdag met Johanna naar Fnac Antwerpen om te kijken of de actie opvalt in de winkels. Ik laat de foto even voor zich spreken.

 PPPS: Vrouwelijke auteurs die wij graag opgenomen zien in een volgende gids – hint, hint: Anna Enquist, Lara Taveirne, Jhumpa Lahiri, Elke Geurts, Clarice Lispector, Anna Achmatova, Nina Berberova, Siri Hustvedt, Irmgard Keun. Wie nog aanvullingen heeft – daar zijn comments voor!