Foto’s op de rommelmarkt

Hun handen raken elkaar bijna op de Feira de Larda, een grote rommelmarkt in Lissabon, boven een doos oude foto’s. Hij – Branco – is een gegoede vijftiger. Ooit leraar chemie, dan kunst- en antiekhandelaar, nu een man met schrijfambitie. Zij – Julia – is een frisse twintiger. Kamermeisje slash fotografe slash schilderes. Hun beider oog valt op een zwart-wit foto met gekartelde rand van een vrouw in bikini. Branco en Julia voelen hetzelfde: een bliksemschicht inspiratie. Hij koopt snel de hele doos. Maar de twee foto’s die Julia in handen heeft, weigert ze op te geven.

Dat is het uitgangspunt (maar niet de openingsscène) van de derde roman van de Nederlander Gert-Jan van den Bemd, onlangs verschenen bij Manteau. Het vertrekpunt charmeert me. Ik hou van de sfeer van rommelmarkten (en van Portugal), ben een fan van fotografie en heb sympathie voor creatieve zielen die zich eindelijk aan hun magnum opus wagen. Ik ga dus rustig zitten voor de lectuur van Branco & Julia. Dramatische vragen genoeg: Wie is de vrouw op de foto’s? Waarin schuilt haar aantrekkingskracht? Wordt ze de muze van schrijver Branco of beeldend kunstenares Julia – wie zet de vonk inspiratie om in een meesterwerk? En leggen die twee hun spontane antipathie in de loop van het boek nog bij?

Ik lees en ik blijf lezen. Branco & Julia is een entertainende summer read, opgedeeld in hapklare hoofdstukken. De actie verspringt van Portugal (in deel 1) naar Bretagne (in deel 2) : twee soorten vakantie vibes voor de prijs van één.

Branco en Julia wisselen elkaar af als verteller, waardoor het gemakkelijk is om voor elk van hen sympathie te voelen, je zit als lezer in niemands perspectief gevangen.

Van den Bemd strooit in zijn tekst met leuke weetjes en observaties – over Pessoa, Sophie Calle, de kick van het verzamelen of de lichaamshouding van Polykleitos… De tekst is vlot en aangenaam geschreven, zoals deze passage waarin Branco nadenkt over z’n smetvrees:

Ja, vies is relatief. Als scheikundige behoor ik het te weten. Ik weet het ook, daar gaat het niet om. Het is sterker dan weten. Voelen is sterker dan ratio. Dus mijd ik aanrakingen met vreemden op straat en zal ik niet snel plaatsnemen op een bankje in het park, of in een bioscoop. Eén keer in mijn leven was ik in een bowlinghal met het lustrumfeest van mijn studentenvereniging. Ik vond het de hel, met die verplichte schoenen waarin honderden zweetvoeten hadden gezeten, en die bowlingballen met holten die door duizenden waren gevingerd. Een bezoek aan een prostituee leek mij hygiënischer; haar holten werden in ieder geval nog door een natuurlijk proces regelmatig gereinigd.

Perfect is het boek niet. Af en toe wordt de clou verklapt (bv. op p 23) van een verhaal dat later (vanaf p 42 in dit geval) in detail wordt verteld. Dat neemt voor de lezer een stuk spanning weg. Daar had een redacteur bij Manteau van den Bemd op moeten wijzen… In het tweede deel vermindert de vaart van het verhaal, omdat de schrijver rigoureus verslag doet van elke stap in het onderzoek van zijn personages naar Yvette-op-de-foto. Hij had kunnen spelen met het verteltempo en de minder boeiende ontdekkingen sneller kunnen afhandelen. Maar goed, wie maalt er om perfectie op een zonnige leesnamiddag in de hangmat? Met een koel drankje in de buurt en een goed boek?

Ook wie niet naar Portugal of de Mont Saint-Michel trekt deze zomer, kan Branco & Julia met een gerust hart in z’n reiskoffer steken.

PS: Goed gezien, de uitgelichte foto bij deze blogpost is er eentje van Montmartre, niet van de Feira de Larda. Wat kunnen we zeggen? Team Paris, altijd.

PPS: Nog een quote uit Branco & Julia – over het (ons genegen) fenomeen van free little libraries.

Moderne boeken zijn niets meer waard, nog minder dan het papier waarop ze zijn gedrukt. Het viel me op dat in de stad steeds meer grappig bedoelde kastjes werden opgehangen, vrolijk beschilderd, soms voorzien van een puntdakje en glazen deurtjes, als kabouterhuisjes, volgepropt met boeken. En dan niet eens afgeragde exemplaren, maar als nieuw, gebonden en voorzien van smetteloze stofomslagen, sommige nog in cellofaan. ‘Neem mee,’ stond erbij geschreven, ‘gratis!’ En dan nog bleven ze liggen.

PPPS: Als een summer read voor jou wat heter mag.