Heftig en onvolkomen

Dat de hoofdpersonages grijze muizen zijn en dat er niets gebéurt in haar tweede roman. Zoveel kan je Olga Grjasnowa alvast niet verwijten. De juridische schimmigheden van een huwelijk (De Bezige Bij) is een roman met tempo, vol zuurstof. Toch is het boek niet helemaal geslaagd.

Op het moment dat de lezer met Leyla kennismaakt, zit de geblesseerde balletdanseres vast in een Azerbeidjaanse cel: ‘Ze was aangehouden vanwege illegale autoraces in de binnenstad van Bakoe’. Nog voor hoofdstuk nul ten einde is, blijkt Leyla coke en MDMA te gebruiken. Hoe is het zover kunnen komen met de ballerina van het Berlijnse Staatsballett?

Het eerste deel van De juridische schimmigheden van een huwelijk geeft antwoord op die vraag. Deel twee vertelt hoe het Leyla vergaat nadat ze is vrijgekocht.

Vooral voor het eerste deel ga je als lezer best even zitten. Met een rotvaart sleurt Grjasnowa je mee van Berlijn naar Israël, Moskou, New York, Georgië, Hannover en Azerbeidzjan. De focus van het verhaal ligt op ballerina Leyla en dokter Altay – twee Azeiri in Moskou – die een verstandshuwelijk aangaan en naar Berlijn verhuizen om openlijk hun seksualiteit te kunnen beleven:

Berlijn was wonderbaarlijk – homoseksualiteit en mens-zijn sloten elkaar in Europese grote steden niet meer uit.

De spanning stijgt wanneer kunstenares Jonoun na een liefdesnacht met Leyla bij het koppel intrekt. Ook de danscarrière van Leyla sputtert.

Grjasnowa beschrijft Leyla’s Berlijnse leven, en schildert meteen ook haar kleurrijke achtergrond en die van de andere personages. Fantastische familie- en loopbaanverhalen levert dat op, maar na een tijdje wordt het allemaal wat veel. Wiens moeder had ook weer twee oorlogshelden als ouders? Wiens moeder stak dat huis in brand? En – belangrijker – wat maakt het allemaal uit voor het verhaal?

Van meet af aan vond ik De juridische schimmigheden een eerder vermoeiend boek om te lezen. De korte, heftige scènes; de spitsvondigheden; de talloze uitweidingen en beschrijvingen van extreme milieus… Ik werd erdoor overrompeld, maar tegelijk ook geprikkeld.

Ondanks de bedenkingen die ik me bij het lezen maakte, smaakte elk hoofdstuk naar meer.

In welke roman kun je lezen over de slaapzalen van een balletschool, de binnenkant van een Kaukasische gevangenis en de spoeddienst van een ziekenhuis in Moskou? Grjasnowa schrijft bovendien opvallend goed:

‘Jonoun maakte performances die door velen als hoerig, maar door haarzelf als feministisch bestempeld werden.’

‘In Russische ziekenhuizen roddelen verpleegsters met dezelfde snelheid waarmee de patiënten door virussen uit het leven worden gerukt.’

Na de heftige rit die deel één was, stelde deel twee van De juridische schimmigheden me teleur. Het verteltempo vertraagt, de actie beperkt zich grotendeels tot Azerbeidzjan en omstreken. Het verhaal zoemt in op Leyla, waardoor je als lezer beter merkt dat ze een vaag, ongrijpbaar personage is.

Als je van herkenbare of goed uitgediepte personages houdt, is deze Grjasnowa wellicht niets voor jou. Maar als een boek heftig en onvolkomen mag zijn, dan is De Schimmigheden meer dan de moeite waard.

PS: Meer literatuur met ballerina’s in de hoofdrol? Eveline las Oksana van Donald Niedekker.