Dat is de vraag,  This Is How We Read,  Uitgelezen

De ontdekking van 2021

Werkt dat nu eigenlijk, zo’n kalender met 365 boekentips? Ga je aan de hand van een openingszin en een recensie van 150 woorden écht titels op je leeslijst zetten? Ik kan alleen voor mezelf spreken, maar de auteur die ik het liefst las in 2021 – Edouard Louis – ontdekte ik via onze scheurkalender. Op een blaadje geschreven door Katrien…

De Eerste Zin Scheurkalender is teamwork. Van de 365 boekentips kwamen er een vijftigtal van lezers buiten de redactie. De overige 300 openingszinnen selecteerden we met ons vier – niet in ellenlange redactievergaderingen, maar gewoon thuis naast onze boekenkast, in de buurt van een gedeelde Excel. Kurt en Eveline – die naast een boekenexcel ook een woonst en een trouwboek delen – namen net geen 100 blaadjes voor hun gezamelijke rekening. (Zij maakten ook nog schattige tweelingdochters in 2022, remember? Gun die jonge ouders een break :-)) Katrien en ik deden er ook elk ruim 100.

Bijgevolg kreeg ik in juni 2021, bij het nalezen van de drukproef, al een voorproefje van de authentieke kalenderervaring – die jullie hopelijk gaan hebben in 2022. Naast mijn eigen blaadjes checkte ik immers ook die van de collega’s op typo’s en ongelukkige splitsingen. Zo passeerden er 250 verse, onbekende openingszinnen onder mijn neus. En dat was een feestje, ik kan het niet anders zeggen.

David Foenkinos, Annie Ernaux, Edouard Louis – hoe meer ik proeflas, hoe langer mijn lijstje neergekribbelde auteursnamen (en mijn verlangen naar een eenzame week tussen de boeken) werd.

Gewapend met mijn verse wishlist trok ik aan het begin van de zomer naar de bibliotheek van Keerbergen. Ernaux was uitgeleend, Foenkinos zat niet in de collectie, maar Edouard Louis, die stond op een rek op mij te wachten.

Niet met het boek dat Katrien in de kalender aanprijst (en dat begint met het omineuze Aan mijn kinderjaren bewaar ik geen enkele goede herinnering) maar met het prachtige ‘Strijd en metamorfose van een vrouw’. Dat is een dun boekje (geen 110 pagina’s) met een overdaad aan mooie zinnen. Ik citeer er hieronder een viertal. Want

nu het maken van die scheurkalender officieel verleden tijd is, zijn wij bevrijd. We kunnen weer aandacht geven aan al die prachtige zinnen die NIET de eerste van het boek zijn. Ein-de-lijk…

Edouard Louis beschrijft precies en eerlijk, tegelijk analytisch en poëtisch hoe zijn moeder zich ontworstelt aan een slechte relatie en een milieu dat haar naar beneden trekt. Terwijl de moeder verandert, voel je de blik van de schrijvende zoon milder worden. Angst (dat ze zijn homoseksualiteit zal afkeuren) en schaamte (ze is niet zoals andere moeders) maken plaats voor inlevingsvermogen en respect. Mijn favoriete passages uit het boek:

Op dit kiekje doet alles in haar houding, in haar blik, in hoe haar haren vallen, aan vrijheid denken, aan de oneindige mogelijkheden die ze had, en misschien ook aan geluk. Ik geloof dat ik vergeten was dat ze voor mijn geboorte vrij was geweest… en gelukkig. (…) Toen ik deze foto zag dacht ik eraan terug dat het niet natuurlijk was, die twintig geruïneerde levensjaren, maar dat ze hadden plaatsgevonden door de werking van externe factoren – de samenleving, mannelijkheid, mijn vader – en dat alles dus anders had kunnen zijn.

Ik wilde niet dat je wist dat ik al op mijn negende of tiende ondervond wat neerslachtigheid en wanhoop betekenden, dat ik door die gevoelens vroeg oud was geworden, dat ik elke ochtend wakker werd met deze vragen in mijn hoofd: Waarom was ik wie ik was? Waarom was ik geboren met die meisjesmanieren (…), dat verlangen naar andere jongens en niet naar meisjes, zoals mijn vader en broers? Waarom was ik niet iemand anders? Die keer, vele jaren later, dat ik tijdens een ruzie tegen je zei dat ik een afschuwelijke jeugd had gehad, keek je me aan alsof ik gek was en je zei: Maar je glimlachte de hele tijd! Hoe had ik je die dag kunnen kwalijk nemen dat je zo reageerde terwijl je daarmee in zekere zin aangaf dat ik gewonnen had, dat het me was gelukt al die tijd voor je verborgen te houden hoe mijn leven was en uiteindelijk te voorkomen dat je mijn moeder werd?

Ze was drieëntwintig, had twee kinderen, geen huis om in te wonen, geen werk, geen rijbewijs, geen relaties die haar konden helpen. De enige droom die haar restte, de enige nog mogelijke droom voor iemand zoals zij, was een terugkeer naar het verleden, Teruggaan in de Tijd. Dat was maar een paar jaar na haar fotografische zelfportret.

Ik was de enige in onze familie die ging doorleren. Daar, in de bovenbouw, werd ik onzacht geconfronteerd met een wereld die ik niet kende. De scholieren die ik er tegenkwam en die mijn vrienden werden, lazen boeken, gingen naar toneel, soms zelfs naar de opera. Ze reisden. Door hun manier van praten, van kleden en van nadenken hadden ze niets gemeen met wat ik bij jou had gekend. Ik ging de wereld binnen van de mensen die jij altijd ‘de nette burgers’ had genoemd, en ik wilde meteen worden zoals zij.

PS: Benieuwd naar het kalenderblaadje over Edouard Louis dat Katrien schreef? Blader dan even door naar 17 juni 2022…

PPS: Lappen favoriet proza overtypen en die dan serveren als verse blogpost? Ik maak me daar wel vaker aan schuldig

PPS: Overmorgen is het zover: het nieuwe jaar 2022 en het dagelijkse scheuren van een boekentip begint. Laten jullie hieronder weten welke titels jullie leeslijst halen – en welke mooie zinnen jullie in januari ontdekken, voorbij die eerste?