Imker over boeken en bijen (2)

Op kerstdag gaf ik imker Bart De bijen van Laline Paull, de debuutroman van de milieubewuste Engelse schrijfster met Indische roots over het leven in een bijenkorf. Een hot topic nu in Europa de nicotinoïden zijn verbannen.

Ik was benieuwd of deze roman iets voor hem was en sprak met hem over het boek en de bijen.

Waarom ben je imker geworden?

Bart: ‘Een paar jaar geleden las ik dat er iets ernstig mis was met het bijenvolkje. Ik wilde weten wat er aan de hand was en heb me ingeschreven voor een cursus in Leuven. Imkers vertelden er over hun ervaringen en ik wilde het ook proberen. Ik ben dan naar de bijenmarkt in Betekom gegaan en heb daar mijn eerste kast gekregen.’

En hoe is dat gelopen?

Bart: ‘Eigenlijk leer je bijen pas echt kennen als je er hebt. Hetgeen mij het meest heeft getroffen, zijn het zoemende geluid en de geur. Bijen hebben een heel rijk geurenpallet, een beetje als kleuren voor ons. Ik denk dat je echt gelukkig kan worden als je tussen de zoemende bijen een boekje leest. Ik kan ook genieten als ik de bijen zie landen op de aanloopplank met een bal stuifmeel. Sinds ik bijen heb, kijk ik op een heel andere manier naar de natuur. Jammer genoeg kwam ik ook al in aanraking met bijensterfte. Gelukkig kan ik regelmatig beroep doen op het netwerk van imkers.’

Wat maakt bijen zo boeiend?

Bart: ‘Er zijn zoveel kleine wetenswaardigheden. Heel bijzonder is dat bijen in een ander kleurenspectrum zien. Voor hen is de wereld meer blauw. Dat betekent ook dat zij dingen zien die voor ons onzichtbaar zijn. Zo zijn er op sommige bloemen verborgen landingsbanen in het ultraviolette spectrum.’

Waar gaat De bijen over?

Bart: ‘Flora 717 wordt geboren als schoonmaakster in de laagste bijenklasse. Ik moest onmiddellijk denken aan het lelijke eendje. Flora komt terecht in een politiestaat waarin geen enkele afwijking wordt geduld. We volgen haar avonturen als poetsvrouw, hoe ze communiceert met de andere bijen, wanneer ze een wesp doet sterven aan een hittedood en als ze de koningin ontmoet. Drie keer legt ze een ei, waarvan er eentje uitkomt en koningin wordt. Het is een boek over het volgen en breken van regels, over het individu versus de groep, over moederliefde ook. Tegelijkertijd vormt het boek een kritiek op de staat en het kastensysteem.

Komen de actuele problemen in de bijenwereld aan bod?

Bart: ‘Op een bepaald moment is de bijenkorf in paniek omdat er bijen niet terugkeren. Ze zijn gestorven aan de gevolgen van de insecticiden. Ook liggen er dode bijen rond een gsm-mast. Over de verdwijnziekte wordt er echter bijna niets gezegd. Op het einde van het boek ontsnappen de bijen en kiezen ze voor de vrijheid. Je weet dat ze zo hun dood tegemoet gaan want bijen hebben een imker nodig die hen behandelt tegen de varroamijt.’

Vond je het boek geloofwaardig als imker?

Bart: ‘Ik vond het jammer dat er constant geswitched wordt tussen een realistische afbeelding van de bijen en een antropomorfische benadering. Het ene moment veegt de werksterbij het vuil met een blik, het andere heeft ze weer pootjes. Ik snap wel dat er een verhaal moest worden verteld en dat er dan een loopje mag worden genomen met de werkelijkheid maar ik heb toch drie belangrijke kritieken. Bijen veranderen normaal van taak gedurende hun leven terwijl ze in De bijen met een vaste taak worden geboren. Ook het feit dat Flora een ei legt waaruit een koningin wordt geboren, klopt niet. Uit een onbevrucht ei kan enkel een dar komen. En het belangrijkste punt van kritiek is dat er maar één zin is gewijd aan de parasieten waaraan bijen sterven.

Dit is de belangrijkste reden voor de bijensterfte. Die parasieten zijn als kleine spinnetjes die zich vasthechten aan de bijen. Je moet het je voorstellen alsof er zich constant een bloedzuigende hamster in je nek hangt.’

Zat er meer in het boek?

Bart: ‘Ik vind het echte verhaal achter de pesticiden spannender dan de roman. Over de pesticides zou je een detective kunnen schrijven. Hoewel wetenschappers van bepaalde bedrijven beweerden dat de moderne pesticiden geen schadelijke effecten zouden hebben op de bijen blijkt dat ze in sommige gevallen hun zenuwstelsel aantasten. Daardoor raken de bijen gedesoriënteerd en vinden ze hun korf niet terug. Het lijkt erop dat sommige leveranciers dit hebben verzwegen. Nu dit is ontdekt zijn de pesticides uit voorzorg voor twee jaar verbannen in Europa. Dit zorgt er natuurlijk voor dat de gewassen opnieuw worden geteisterd door plaaginsecten. Dé uitdaging is om een oplossing te vinden voor plaaginsecten die niet schadelijk is voor de bijen en de mens. Ik vind het jammer dat het boek op dit vlak te weinig aan bewustwording doet. ‘

Meer lezen?

• Richard Adams, Waterschapsheuvel, Boekerij: over een konijnenkolonie
• Bernard Werber, De mieren, Maarten Muntinga
• Meer info over de bijenwereld kan je vinden op imkerpedia.nl

Laline Paull, De bijen, Cargo