Boekentip: Zijde van Alessandro Baricco

“Kunnen we een partijtje blad-steen-schaar doen over wie Zijde van Baricco bespreekt”, mailde Kurt vorige week. Wel, dat partijtje had hij mooi verloren alvorens het begonnen was. Ik zat op dat moment immers al lang halverwege de luxe-editie van de Italiaanse novelle. Terwijl ik Kurt hoor mopperen, ruk ik extra argumenten aan. Ben ik niet gekend als de Baricco fan van This Is How We Read? En, voeg ik er aan toe, Zijde speelt zich af in Lavilledieu, een onbekend Frans dorpje dat ik toevallig heel goed ken. De Ardèche en buurdorp Villeneuve-de-Berg is immers mijn ’thuis in Frankrijk’ en… ligt mijn lievelingsrestaurant ook niet in Lavilledieu?

Om de lieve vrede te bewaren vergeet ik even dat zowel Eveline als Kurt al te gast waren in Villeneuve, sus ik de knecht met het vooruitzicht om de volgende keer in de Ardèche een literair tripje in de voetsporen van Baricco te organiseren en lees ik in één ruk de tweede helft van de novelle waarmee de Italiaan in 1997 internationaal doorbrak.

“Het leek geen leven; als er een naam was voor dit alles, was het: theater.”

De Franse Hervé Joncour reist in de 19de eeuw ieder jaar tussen Lavilledieu en Japan. Daar koopt hij eitjes van zijderupsen van de allerbeste kwaliteit. In het land van de glimlach raakt Hervé ook gefascineerd door een mysterieuze en stilzwijgende blanke dame met wie hij intense blikken uitwisselt. In Frankrijk wacht zijn echtgenote Hélène op hem, een wijze vrouw bij wie Hervé zich echt thuis voelt. Als de intrigerende vrouw hem een briefje meegeeft in het Japans, laat hij het vertalen door de Japanse prostituee Madame Blanche. De tekst luidt: “Kom terug, of ik ga dood.” Hoewel Hervé zijn echtgenote doodgraag ziet, keert hij vanaf dan ieder jaar terug naar Japan, zelfs als het land verscheurd raakt in een burgeroorlog en zijn dorpsgenoten Hervé afraden om te reizen. De mysterieuze sfeer van de novelle doet uitschijnen dat Hélène vermoedens heeft. Maar waarom weet niemand meer over die blanke dame in Japan? En wie speelt eigenlijk een spel met wie?

De sprookjesachtige wereld van Zijde wordt bevolkt door allegorische en magische personages als Baldabiou, Joncours leermeester die partijtjes biljart speelt tegen de eenarmige versie van zichzelf en Jean Berbeck die helemaal gestopt is met praten. Hervé Joncour is zelf “een van die mensen die hun eigen leven graag bijwonen, en elke ambitie om het te leven oneigenlijk achten. Het zij opgemerkt dat dat soort mensen naar hun lot kijkt op de manier waarop de meesten gewoonlijk naar een regenachtige dag kijken.”

Baricco is een spaarzame verhalenverteller en dat merk je in ieder detail van de 65 miniatuurhoofdstukjes. Zonder veel woorden, voel je de hunkering van Joncour en de worsteling met zijn ontrouw. Tussen de lijnen door zie je Hélène zich vastklampen en hoor je de blanke dame smachten. De taal is puur en rijk, ieder woord staat op de juiste plaats. Zijde is een verhaal dat je beleeft en dat zich niet in enkele zinnen laat samenvatten, daarvoor gaat het te diep.

Riten en exotische symbolen brengen structuur in het internationale universum van Baricco. Japan staat vol met volières als “waanzinnige blijk van liefde”,  traagheid en stilte regeren en de blanke dame kijkt er “met volkomen zwijgende ogen, eeuwen ver weg.” In Frankrijk verraden de kleine blauwe bloempjes van Madame Blanche wie er bij haar op bezoek ging. De rituele schrijfstijl vol literaire herhalingen sluit hier perfect bij aan. Elke reis naar Japan wordt in exact dezelfde formuleringen beschreven, op een kleine variatie na. Joncour keert ieder jaar terug naar Lavilledieu “op de eerste zondag van april, op tijd voor de hoogmis”. Stijl en inhoud versterken elkaar zo en vergroten het mysterie.

En dan zijn er de poëtische en indringende prenten van Rébecca Dautremer, één van de belangrijkste Franse illustratrices, die deze luxe-editie van Zijde zo bijzonder maken. De  illustraties barsten van de symboliek, zijn nu eens donker, dan weer dramatisch of humoristisch. Voor verschillende aspecten van het verhaal hanteert Dautremer een andere tekenstijl. De terugreis krijgt een stripkarakter, grootse gevoelens komen tot hun recht in zwart-wit potloodtekeningen maar het mooist zijn haar oosterse prenten die je onderdompelen in de Japanse sfeer. Ze zorgen ervoor dat deze rijkelijk geïllustreerde editie van Zijde een teder geschenkboek is.

Een uitgepuurde novelle over een mysterieuze en intense liefde boordevol symboliek en rituelen, in een dito stijl en nu ook met dito tekeningen!

“Af en toe, op winderige dagen, liep hij omlaag naar het meer en bleef er urenlang naar kijken, omdat hij het idee had dat hij, op het water getekend, het onverklaarbare en vederlichte schouwspel zag dat zijn leven was geweest.”

PS. Nog meer novelles voor een uurtje leesplezier.
PPS. Voor wie het verhaal liever op het grote doek beleeft: