Interview

Interview met Waris Dirie

Vandaag prijkt ‘Mijn Woestijn’ als leestip op onze scheurkalender. Meer dan twaalf jaar geleden, toen de verfilming van het boek uitkwam, mocht ik Waris Dirie interviewen in Parijs. Tijd om die reportage van onder het stof te halen: nog steeds lopen jaarlijks drie miljoen meisjes het gevaar slachtoffer te worden van genitale verminking. Hoe meer sensibilisering, hoe beter.

Op een kraakheldere middag stap ik ter hoogte van de Champs Elysées uit de metro. Hotel Lancaster, waar ik een afspraak heb met Waris Dirie, ligt op een boogscheut van de Arc de Triomphe. Terwijl ik me door de winkelende massa lunchgangers baan, weet ik niet precies wat te verwachten. Het verhaal van Waris Dirie, het besneden nomadenmeisje-turned-topmodel-turned-vrouwenrechtenactiviste, is bekend genoeg (zie kader onderaan dit stuk). Waris zette tien jaar geleden de strijd tegen de vrouwenbesnijdenis of FGM, Female Genital Mutilation, op de agenda van de Verenigde Naties. Omdat ze als klein meisje zelf de ingreep onderging, kent ze de pijn, de medische gevaren en de schaamte die FGM uitlokt. Nog elke dag worden zo’n 6000 meisjes besneden. Voor een vrouw die zich hun lot aantrekt, moet je respect voelen.

AMY MEETS NELSON

Tegelijkertijd is Waris Dirie bepaald geen onbesproken blad. In 2003 verloor ze om onduidelijke redenen haar titel als Speciale Ambassadrice voor de VN. In 2008 verdween ze twee nachten spoorloos in Brussel. Waar Waris opduikt, zijn roddels over drank- en druggebruik of wilde relletjes nooit veraf.

Wie is die Amy Winehouse-meets-Nelson Mandela? Ik krijg een half uur om het uit te vissen in een luxueuze vijfsterren suite.

Vooraf laat Waris’ entourage me plechtig beloven om géén toespelingen te maken op HetBrusselse Incident. Wel verrassend dus,dat Waris me begroet met: ‘Een Belgische journaliste! Hoe durf je me opzoeken, na wat jullie politie met mij heeft gedaan?’ Ze nuanceert meteen lachend: ‘Ik maak een grapje. Ik trof in België een stel respectloze wankers, maar daarom veroordeel ik niet jullie hele land.’ Ha! Blijkbaar houden we allebei meer van een gesprek zonder protocol. Amy beats Nelson, zegt mijn eerste indruk.

BRANDEND BEELD

‘Van het boek Mijn Woestijn verkocht ik elf miljoen exemplaren’, steekt Waris van wal. ‘Maar een film bereikt een groter publiek en heeft meer emotionele impact. De verfilming leek een logische stap in mijn strijd tegen FGM. Ik hoop dat Desert Flower een gevoelsmatige schok veroorzaakt bij de kijkers. Het beeld van dat kleine meisje dat zo barbaars wordt besneden, moet op hun netvlies branden.’

En dat gebeurt – juist omdat Desert Flower geen bloederige prent is. Ondanks het zware thema is het een warme film met adembenemende Afrikaanse landschappen, grappige nevenpersonages en het hoopvolle coming of age verhaal van Waris. Eigenlijk zit je ontspannen te genieten tot de besnijdingsscène je bij de keel grijpt. ‘Voor dat effect ging ik!’, roept Waris met een luide klap in haar handen. ‘In de film is mijn karakter bewust minder sterk gemaakt. Mijn persoonlijkheid mocht het verhaal niet domineren. Liya (Kebede, hoofdrolspeelster in Desert Flower en gezicht van Estée Lauder, red.) zet een lightversie van mij neer! Gelukkig geef ik geen shit om details als mijn kledingstijl of manier van praten. Zolang mijn boodschap overkomt, vind ik het goed.”

BUBBELS PRIKKEN

Na een paar minuten met Waris Dirie in één kamer, vergeet je dat je praat met een ex-model. Haar sportieve mouwloze shirt, rusteloze gebaren en straffe taaltje versluieren haar natuurlijke schoonheid.

‘Ik heb geen vrede met mezelf en voel geen innerlijke rust’, geeft ze toe. ‘Terwijl wij hier zitten te praten, gaat het gefuck gewoon verder. De dag dat FGM uit de wereld is, zal ik achterover leunen en tevreden zuchten. Eerder niet.’

Heimwee naar het modellenbestaan heeft Waris nog minder. ‘De mode is een plastic universum. Ik heb het nooit heel ernstig genomen en had daardoor een hoop lol. Ik was niet erg professioneel en kwam altijd te laat op shoots. Ik weigerde om iets aan mijn tanden, gewicht of haar te doen. Ik ben verdorie mezelf en niet het beeldhouwwerk van een ander! Al die mensen die onbetekenende dingen – schoenen, champagne, hun gewicht – ernstig nemen, vervelen me stierlijk. Ik wist echter dat ik een tijdje in die wereld moest meedraaien of niemand zou naar mij luisteren. Om een bubbel succesvol te doorprikken, zit je er best middenin.’

VOOR NIEMAND BANG

Waris’ stoere optreden is geen pose. Wie FGM aanklaagt, moet sterk in zijn schoenen staan. In 2005 schoten religieuze fanatici de BBC producer Kate Peyton (35) dood toen ze in Somalië arriveerde voor een kritische documentaire. Drie jaar later dreef het lijk van ex-model Katoucha Niane (47), een andere FGM-activiste, in de Seine. Doodsbedreigingen maken op Waris geen indruk. Zij begon juist met haar stichting, de Waris Dirie Foundation, om sterker te kunnen optreden dan de VN: ‘Een aantal Afrikaanse landen hebben FGM officieel verboden. Maar geschreven wetten zijn niet genoeg. Je moet hoge bomen durven arresteren. FGM is een absolute misdaad! Ik ijver voor effectieve actie. Stemmen we een wet tegen vrouwenverminking? Oké, maar dan straffen we ook al wie ermee doorgaat.’

In tegenstelling tot wat haar familie geloofde, weet Waris dat de Koran nergens beweert dat alleen besneden vrouwen ‘rein’ zijn: ‘Dat is een fabeltje van sommige mannen. God heeft mijn lichaam gemaakt – waarom zou ik het laten verminken of moeten verstoppen achter lange gewaden? Ik doe het niet. Ik wil het niet. Want welke God dicteert dat? Geen enkele.’

GROENTENBOERDERIJ

In Somalië is de strijdlustige Waris niet veilig. Daarom trok de crew van Desert Flower naar het buurland Djibouti. Tijdens de opnames kreeg Waris’ heimwee: ‘Afrika is mijn thuis en de plek waar mijn hart ligt. Ik heb even genoeg van blanken, zonder daar een groot statement van te willen maken.’ Liggen de aanvaring met de Brusselse politie en eerdere perikelen met een stalker dan nog zo zwaar op haar maag? Waris recht de schouders: ‘Ik ben Amerika en Europa gewoon even zat.’ Misschien is dat geen wonder. Na haar modellendagen in Londen en New York woonde Waris het afgelopen decennium in Wenen. Daar stampte ze met een groep gelijkgestemde zielen haar Foundation uit de grond en schreef vervolgboeken op Mijn Woestijn. Sinds de geboorte van haar tweede zoontje verblijft ze op het Poolse platteland bij een vriendin en haar familie. De rust doet haar goed, maar het kriebelt: ‘Na de promotie voor de film verhuis ik naar Tanzania. Ik ga er een boerderij kopen en groenten verbouwen.’

WOESTIJNWIJSHEID

Waris heeft plannen te over: ‘Op de boerderij wil ik Afrikaanse vrouwen werk geven en onderwijzen, zodat ze een onafhankelijke toekomst aankunnen. Onderwijs is de sleutel naar zelfvertrouwen, kennis en vrijheid. Mijn Foundation zal in Tanzania ook scholen bouwen.’ Terwijl Waris verder droomt, zegt een discreet klopje op de deur dat onze tijd erop zit. Wil La Dirie nog iets toevoegen aan ons gesprek? Ongeduldig wappert ze met haar handen: ‘Welnee, get out, ik heb nog vier interviews!’ Wat ze prompt vergeet als ze bij het afscheid mijn zwangere buik ziet: ‘Krijg je een baby? Mama, wat een zegen! Leer je kindje respect voor het leven.

Je moet een kind liefde geven, zonder de ass van je zoon te kussen en je dochter te doen sloven. Meisjes en jongens zijn evenwaardig, maar de eerste moet je intomen en de laatste mag je wat pushen.’

En met die wijze woorden stuurt de woestijnbloem mij wandelen. Waris Dirie gedraagt zich graag als een rebel, maar haar boodschap is die van een engeltje.

KADER: Sleutelmomenten

1970: In de Somalische woestijn besnijdt een rondtrekkende vrouw het vijfjarige nomadenmeisje Waris. Zonder verdoving en met een verroest scheermesje. Ze neemt Waris’ clitoris en binnenste schaamlippen weg en naait haar bijna volledig dicht. Een eenvoudig toiletbezoek kost voortaan tien (pijnlijke!) minuten.

1978: Niet van plan om met een zestiger te trouwen, vlucht Waris op haar dertiende naar familie in de hoofdstad Mogadishu. Wanneer haar oom een diplomatieke post krijgt in Londen, reist ze als dienstmeisje mee met zijn gezin.

1987: Modefotograaf Malcolm Fairchild ontdekt Waris op straat. Al gauw prijkt ze in de fameuze Pirelli-kalender en op het witte doek naast James Bond. Ze schopt het tot één van de zeldzame zwarte topmodellen met campagnes voor o.a. Revlon en Benetton.

1995: Waris bevalt van een zoontje, Aleeke. Dankzij de reconstructieve operatie die ze in Londen onderging, gaat dat zonder complicaties. Het moederschap doet haar opnieuw stilstaan bij de desastreuze gevolgen van Female Genital Mutilation (FGM).

1997: In een interview met Marie Claire vertelt Waris voor het eerst over haar besnijdenis (FGM). Kofi Annan maakt haar Speciaal Ambassadeur voor de Verenigde Naties. Een jaar later verschijnt de autobiografische bestseller “Mijn Woestijn”.

KADER: Het boek vs. de film

Nuchter als ze is, bedankte Waris Dirie voor een klakkeloze verfilming van haar boek: “Ik heb een ernstige boodschap, dus ik wou absoluut geen happy Hollywoodfilm. Maar om kijkers in hun hart te raken, moet je de feiten durven condenseren. De film toont mijn ware verhaal – niet mijn diepste karakter of alle details. Die zitten wel in het boek.” Naar de real life versie van deze filmpersonages is het dus even zoeken:

De beste vriendin: De flamboyante Britse verkoopster Marylin (een rol voor Sally Hawkins) oefent met Waris haar catwalk loopje, geeft haar onderdak en neemt haar op sleeptouw naar Londense clubs. Voor zoveel steun waren in het echte leven drie vrouwen nodig: de Somalische Halwu, de zwarte Marilyn en de Poolse Joanna.

De galante griezel: In de film trouwt de bedeesde YMCA klusjesman Neil (Craig Parkinson) met Waris om haar een paspoort te geven – waarna hij zich ontpopt tot engerd. Toch is Neil klein bier vergeleken met Waris echte paspoorthubbies: de dronken bejaarde O’Sullivan en de stalkende moslim Nigel.

De ware liefde? Doet ene Harold Jackson (Anthony Mackie) het filmhart van Waris (Liya Kebede) sneller slaan? In werkelijkheid had het model geen interesse in mooie jongens. Ze viel voor een New Yorkse drummer met dreadlocks. Hij is Aleekes vader, maar de relatie liep stuk.

Achtergrond

Waris Dirie,Mijn Woestijn – Van nomadendochter tot topmodel, uitgeverij Arena

Desert Flower, met Liya Kebede en Sally Hawkins

www.waris-dirie-foundation.com

www.desertflower-movie.com