Stefan Brijs verrast met twist in zijn oeuvre

Lezers kennen Stefan Brijs van de grote verhalende historische romans als De engelenmaker en Post voor mevrouw Bromley. Dit jaar verraste de schrijver vlak voor zijn vijftigste verjaardag met een intimistisch liefdesverhaal. In Zonder liefde (Atlas Contact) geven twee gekwetste zielen, Ava en Paul elkaar lessen in de liefde. Wij spraken met de in Andalusië wonende Brijs over deze twist in zijn oeuvre.

Elk van je boeken is anders, al was het maar omwille van de setting. Toch ben je dit keer wel een heel andere weg ingeslagen.

SB: “Klopt, Zonder liefde heeft om te beginnen geen plot met een begin, midden en einde. Het boek vertelt het verhaal van een gewoon jaar uit het leven van twee mensen. Ik moest dus veel dieper gaan in de psychologisering. De emotie is daardoor belangrijker dan in mijn ander werk, waarin spanning een grotere rol speelde.

Mijn drie vorige grote romans hebben verder een hoog ‘verzonnen, maar het zou wel kunnen’ gehalte. Dit keer weet je: dit gebeurt elke dag.

Lezers zullen zich dus nog veel meer kunnen herkennen in dit boek. Iedereen is immers wel eens gekwetst geweest in de liefde. Daarnaast moest ik voor het eerst geen historische research doen. Ik kon gewoon putten uit 30 jaar levenservaring waardoor het me minder tijd kostte om het boek te schrijven. Ik kon elke dag verder gaan met mijn verhaal zonder tussendoor te studeren. Dat is wel prettig. Ter vergelijking, aan dit boek heb ik 1,5 jaar gewerkt, aan Post voor mevrouw Bromley wel vijf jaar. 

Wel typisch Brijs is dat ik een verhaal wil vertellen dat de lezer meesleept. Je wilt als lezer gewoon weten hoe het de personages verder zal vergaan. Het effect van mijn boeken mag niet vrijblijvend zijn.

De lezer moet de aandrang voelen om zelf de pionnen op het bord te verplaatsen. Pas als hij tegen de hoofdpersonages roept: ‘doe het nou niet, want je gaat je ongeluk tegemoet’, dan is mijn opzet geslaagd.”

Je wordt dit jaar vijftig. Heb je bewust zo lang gewacht om een verhaal over de liefde te schrijven?

SB: “Iedere schrijver wil natuurlijk ooit een roman over de liefde schrijven. Pas nu voel ik me er oud genoeg voor. Toch had ik het niet zien aankomen. Het idee is maar twee weken voor ik begon effectief ontstaan. Een concrete trigger was er niet. Ik ben gewoon gestart met een scène in de bioscoop waarin Paul, een bedrogen man en Ava, een vrouw die er zelf vandoor is gegaan, elkaar ontmoeten. Terwijl de vrouw verlangt naar passie, is de man op zoek naar een stabiele relatie. Dat was het uitgangspunt. Wie me wel beïnvloed heeft, is Philip Roth. Ik heb zijn werk pas drie jaar geleden ontdekt. Een wereld ging voor mij open op vlak van seks en literatuur. Ik ontdekte wat kon en mocht. Sinds mijn onleesbare debuutroman De verwording had ik het nooit meer aangedurfd om erotische scènes te schrijven. Die passages waren dan ook lachwekkend.

Nu voelde ik me wel bekwaam om er geloofwaardige seksscènes in te steken. Ik heb die stukken dan ook fluitend geschreven.”

Zonder liefde speelt zich af in de jaren negentig. Jij had toen dezelfde leeftijd als Paul. Mogen we in hem een alter ego zien? 

SB: “Als je mij kent, zal je in het boek zeker dingen herkennen. Net als Paul was mijn huwelijk op dat moment op de klippen gelopen en was ik zoekende. Ik wist niet wat me overkwam toen die eenzaamheid me overviel. Ik had geen ervaring met lijden en afzien. Toch is de waarheid waarop het boek is gebaseerd maar een kapstok waaraan ik de jassen van mijn verbeelding heb gehangen. Van die oorspronkelijke kapstok is uiteindelijk weinig overgebleven. Wel heb ik me terug verplaatst in het hoofd van mijn jongere zelf. Toen ik 28 was, had ik net als Paul een ideaalbeeld van de liefde. Nu, 20 jaar later is mijn beeld compleet veranderd. Ik ben veel rustiger geworden. Mocht Paul mijn wijsheid van nu hebben, zou hij het anders aanpakken.”  

Zou het verhaal zich ook nu kunnen afspelen?

SB: “Ja, ook tegenwoordig zie ik veel trial and error bij twintigers, maar de manier waarop ze op zoek gaan naar een relatie is wel veranderd. Paul plaatst een contactadvertentie waarop vrouwen konden reageren per brief. Deze generatie zit op Tinder. Daar heb ik geen ervaring mee, daarvan ben ik te ver verwijderd. Het was dus veel makkelijker om het verhaal te situeren in de periode dat ik zelf eind de twintig was.”

In Zonder liefde zitten er veel verschillende ideeën over de liefde. Wil jij een boodschap meegeven in je roman? 

SB: “Nee, dat is nooit mijn bedoeling geweest. Er bestaat geen ultieme waarheid over de liefde. Dat merkte ik telkens opnieuw als me de afgelopen jaren gevraagd werd waar mijn boek over ging. Over de (on)mogelijkheid van een vriendschap tussen een man en een vrouw, zei ik dan. En iedereen had dan meteen een ander verhaal klaar. 

Als ik daarentegen naar mijn eigen leven kijk, waarin ik al bijna twintig jaar gelukkig ben met Melanie, heb ik ondertussen wel wat geleerd over de liefde. Zo ben ik het eens met Paul dat gemeenschappelijke interesses belangrijk zijn in een relatie.

Liefde hoort geen werkwoord te zijn. Als er gewerkt moet worden, dan klopt er iets niet. Een relatie moet vanzelfsprekend zijn.

Tegelijk sta ik aan de kant van Ava als het over passie gaat. Ik weet nu dat die na twintig jaar niet hoeft te verdwijnen. En net als Ava vind ik dat de liefde je moet overvallen.” 

Je schreef je liefdesverhaal in Spanje. Heb je van de don juans daar nog iets geleerd over de liefde?

SB: “Het romantische beeld dat Belgen hebben van de Spaanse liefde is fictie. De liefde kan hier heel hard zijn. Geweldpleging op vrouwen komt veel voor in deze machocultuur. Dagelijks lees je erover in de krant. Hier vlakbij in Malaga komen de vrouwen regelmatig op straat, maar helaas gaat het land met zijn rechts beleid achteruit in de tijd qua bescherming van de vrouw. Voor de liefde moet je hier dus niet zijn.” 

PS. Dit interview verscheen eerder op Knack.be.