De neanderthalers zijn terug

Een korte recensie en twee sterke passages – meer heb je toch niet nodig om in te schatten of een boek iets voor jou is? Vandaag bespreken we ‘Schaduwen van morgen’ van Noëlle Michel (uitgeverij Tzara): een spannende roman die speelt in de nabije toekomst (over pakweg 70 jaar) maar over neanderthalers gaat.

Korte recensie: Wedden dat Noëlle Michel, een Française die in Gent woont, als kind graag naar Jurassic Park keek? In haar tweede roman Schaduwen van morgen gaat ze nog een stap verder dan Spielberg. Stel je voor dat wetenschappers erin slagen om met prehistorisch dna en moderne technologie de neanderthaler terug te brengen! Het is een boeiende premisse en Michel – bio-ingenieur van opleiding en aan de slag als auteur en literair vertaler uit het Nederlands – verkent ze met verve. Haar verhaal heeft vaart en bevat spannende wendingen. Zonder te spoilen: er komen drones en vuurstenen, kruisbeelden en safari-jeeps aan te pas. Net als een pak interessante vragen: wat is vrijheid, hoe ontstaat verbinding, kunnen we het ‘vreemde’ in andere mensen aanvaarden en zijn mythes meer dan leugens om onszelf mee te sussen? Bijzonder puntig stelt Michel de vraag:

Hoe kunnen twee mensensoorten op gelijke voet samenleven, als de een de tovenaarsleerling heeft uitgehangen en voor de lol de ander heeft geschapen?

Vooral de vrouwelijke personages in deze (door Le Monde bejubelde) roman zijn onvergetelijk. Wetenschapster Eva, die zich over de eerste ‘Neanderbaby’ ontfermt, worstelt met herkenbare kwesties. Net als Vurige Maan, een vrouw met aanzien in de prehistorische clan.

Eerste fragment: Onverwachte liefdesverhalen zijn altijd het mooist. Adam, een sapiens, krijgt de opdracht om in de clan van de Neanders te infiltreren en Vuurvliegje te verleiden. Dat loopt stroef, maar hij vindt een diepe klik met haar moeder, Vurige Maan. Mooi is de passage waarin Adam aan Vurige Maan vraagt waarom ze steeds over ‘adem’ spreekt:

“De adem, wat betekent dat precies?’

Vurige Maan denkt er even over na.

‘De adem is zowel wat ons bezielt als wat ons overstijgt. De ademtijd bereiken betekent toegeven dat niet alleen onze daden en onze wil ons leven bepalen. Stoppen met het zoeken naar schuldigen of verantwoordelijken, aanvaarden wat er is gebeurd en ook dat het verleden niet kan worden veranderd. Onze eigen fouten omarmen, ook onze machteloosheid… Onze schaduwen.’

‘Loslaten, de illusie van controle opgeven,’ mompelt Adam mijmerend voor zich uit.”

Het idee komt terug in de loop van Schaduwen van morgen: het menselijke verlangen naar controle is hopeloos én gevaarlijk. Het wordt snel dwangmatig, leidt tot conflicten en is nefast voor onze omgang met de natuur. (Even terzijde, maar dit boek mag zo op de leeslijst in de hoogste graad van de middelbare school. De combinatie van spanning, sterke personages en ecologische thematiek maken het aantrekkelijk voor young adults.)

Tweede fragment: Het ligt op de loer bij elke clash tussen civilizations: het gevaar om de ‘onbedorven’, natuurlijke manier van leven te romantiseren. Noëlle Michel vermijdt de valkuil in deze passage:

“Het leven midden in de natuur roept altijd de fantasie van een hof van Eden op in het onderbewuste van de sapiens: de verbinding met de natuur, het universum doet denken aan een beeld van puurheid, van een terugkeer naar de oorsprong, daar waar de stedelingen het contact met de wereld hebben verloren, zich ervan afzonderen, zich eraan onttrekken in een race die ze niet kunnen winnen.

‘Als de laatste boom omgezaagd is, de laatste vis gevangen en de laatste rivier vervuild, zal de witte man beseffen dat je geld niet kunt eten,’ luidt een gezegde van de native Americans.

Maar Adam trapt er niet in, het leven van de Neanders lijkt geenszins op een wakkere droom of een teruggevonden paradijs: het is theater, de zoveelste enscenering, een realityshow, een poppenkast (…) Toch voelt ook hij een soort fascinatie. Hoeveel sapiensen zouden in staat zijn om een vuistbijl te slijpen of zelfs een vuur aan te maken zonder hulp van gadgets, al hun wetenschappelijke ontdekkingen en technologische bekwaamheid ten spijt? Hoeveel van hen zouden midden in de natuur kunnen overleven, als ze aan zichzelf zijn overgeleverd?”

Las je toevallig Trofee van Gaea Schoeters of De kinderen zijn koning van Delphine de Vigan? Dan is Schaduwen van morgen echt een boek voor jou. De roman prikkelt tot nadenken: hoe ethisch is onze omgang met de natuur en met ‘lagere’ soorten, en werkt onze entertainmentcultuur misschien eenzaamheid en uitbuiting in de hand?