Literair parcours in Brussel

Het was gisteren koppen lopen in Brussel, niet alleen voor de Hart boven Hard betoging, maar ook het Passa Porta Festival trok een pak bezoekers. Zondag konden de festivalgangers een literair parcours volgen doorheen de stad. Samen met een goede vriend trotseer ik regen en wind en dompel ik me een namiddag onder in de festivalsfeer.

Ieder uur kan je kiezen tussen verschillende activiteiten. Een moeilijke bevalling. Tijdens een laat ontbijt in De Markten maken Kurt en ik hartverscheurende keuzes met de pen in de hand. We herkennen ondertussen J.M.G. Le Clézio, de Franse Nobelprijswinnaar die donderdag het festival mocht openen. Wat is het leuk om een hele dag Hollywoodgewijs literaire idolen te spotten en elkaar aan te porren ‘hé is dat niet…’. 

 12u @ Beursschouwburg

We staan in de hal van de Beursschouwburg te wachten als er plots operamuziek weerklinkt en een Franse gentleman op de trap verschijnt. Het blijkt Eric De Staercke te zijn, een voor mij nog onbekende dramaturg en komiek. Hij fulmineert op de muziek en brengt met stemmetjes een stuk opstandige geschiedenis tot leven: de onafhankelijkheidsrellen die in 1830 uitbraken tijdens de opera La muette in De Munt: ‘voilà de ce que les belges sont capables’. Een heel geslaagde performance waarvan een iets lauwere versie al werd uitgezonden op de RTBF.

Ik hoor mijn buurman zeggen ‘dat was goed hé’ en vrees even dat Joost Vandecasteele dit niveau niet zal halen. Geen muziek, een klassiekere opstelling met micro… en lijkt elk optreden van Vandecasteele niet op een donderpreek?! Maar dan barst Joost los in die jammerende stem die we zo goed van hem kennen. Hij richt zich tegen de NVA, erger dan het Vlaams Belang en sektarisch en Joost heeft een plan. De NVA mag dan wel beter zijn in cijfers…

Maar zij zullen nooit vreemder zijn dan ons
Nooit zullen zij grappiger zijn dan ons
Nooit zullen zij meer blikken doen fronsen als ons
we zijn de weirdos
wij zijn de freaks
wij zijn de geeks

Joosts volledige manifest voor waanzin vind je hier.

12u30 @ foyer AB

Ik ontmoet festivaldirecteur Ilke in de wandelgangen en vertel haar enthousiast over Joost (die ik al meermaals aan het werk zag) en Eric (die ik nog niet kende) waarop ze – een verheugde festivaldirecteur waardig – reageert met: ‘Dat is net de bedoeling van het festival. Je gaat voor die ene bekende schrijver en tegelijkertijd ontdek je iets nieuws.’

13u00 @ AB

Ruth Joos interviewt Michel Faber naar aanleiding van Het boek van wonderlijke nieuwe dingen, misschien wel het beste boek dat ik dit jaar al heb gelezen. Het diepgaande gesprek gaat over de paradox tussen het religieuze ‘leef nu’ motto en de ontworteling die hieruit voortkomt. Zonder links naar een context en een verleden is het onmogelijk om innig lief te hebben. Onvermijdelijk heeft Faber het over het overlijden van zijn vrouw Eva dat hem liefdevol verplicht om ook in zijn herinneringen verder te leven. Hij aarzelt niet om donkere gedachten te delen als: ‘wat als Eva vanuit het hiernamaals geen contact kan opnemen om de eenvoudige reden dat ik hierin niet geloof’. Het gesprek bewijst eens te meer dat Het boek van wonderlijke nieuwe dingen geen koude scifi is maar een doorleefde roman.

Faber geeft ook enkele magic schrijftips mee:

• Oefen 25 jaar lang. Zijn tweede (recent overleden) vrouw Eva moedigde hem aan om zijn boeken te publiceren. Zelf was Faber overtuigd van de intrinsieke waarde van zijn romans, ongeacht of ze werden gelezen.
• Leef!
• Zorg ervoor dat je boek werkt op alle vlakken. Faber haalt hiervoor Kurt Vonnegut aan: ‘een fantastische schrijver die niet goed is met vrouwen’. Faber besloot daarom om vrouwen proberen te doorgronden.

Ruth Joos polst ook nog even of dit boek werkelijk zijn laatste wordt. Faber bevestigt: ‘Ik heb maar een beperkt aantal boeken in mij. Ik wil ook niet dat het een opgave wordt.’ Daarenboven is Michel Faber 55 en kent hij geen enkele man in de familie die ouder werd dan 60. Faber schrijft wel nog poëzie en wil – in de tijd die hem nog rest – ook de kortverhalen van Eva vervolledigen. In primeur leest Faber – op zijn Ugg boots – nog twee gedichten voor waarmee hij het overlijden van Eva probeert te verwerken. Beiden zijn hartverscheurend. Eén ervan gaat over de laatste vrijpartij en hoe belangrijk het was om nooit te weten wanneer het de laatste keer zou zijn. Pijnlijk mooi hoe deze schrijver zijn vrouw heeft liefgehad.

Dit gesprek mocht van mij de hele namiddag hebben geduurd. Ik hou van Fabers rustige en doordachte manier van spreken. Ruth Joos is eerlijk en spontaan maar voelt zich niet altijd 100% op haar gemak in het Engels. Op mijn literaire bucket list noteer ik: interview met Michel Faber in zijn verlaten Schots dorp. Voorlopig moet ik het doen met deze boodschap van Faber op mijn This is how we read flyer.

14u30 @ AB

Tom Lanoye is gastheer en samen met theatermonumenten Els Dottermans en Josse Depauw leest hij voor uit eigen werk. Ze maken er een taalbattle van en bewijzen hoe vertaalbaar Lanoyes werk is. De openingswoorden van Sprakeloos klinken bijna grappig in Toms Afrikaans, droog in Josses Engels en überdramatisch in Els’ Frans. De gedichten van Lanoye kende ik nog niet en zijn een revelatie. Tom, Els en Josse spelen met de vertaling en met elkaar. Geleidelijk aan groeit Tom in de rol van ceremoniemeester. Hij projecteert eigenhandig de vertalingen van Mama Medea met zijn Mac en toont tussendoor – alsof het de normaalste zaak van de wereld is – Youtube filmpjes van de Zuid-Afrikaanse zanger Nakhane Toure die hij graag in de AB zou zien.

Zalig wordt het wanneer Tom Lanoye zich in het Duits verplaatst in Richard III, oftewel Richard The Motherfucker die deze week werd begraven.

16u00 @ De Markten

Van Jenny Offill verscheen onlangs de fragmentarische roman Het kleine theater van verbroken beloftes waarin een jonge moeder haar leven becommentarieert.  Het hoofdpersonage is geen ongehuwd ‘kunstmonster’ geworden maar iemand die alleen nog maar praat over haar dochter.

Het interview verloopt in eerste instantie moeizamer dan bij Michel Faber. Heeft Kathy Mathys het moeilijk met Offills tongue in cheek humor of met het feit dat ze niet altijd to the point komt?! Offill spreekt immers zoals ze schrijft: van de hak op de tak waardoor je je regelmatig afvraagt: ‘waar ging het ook alweer over.’

Wel hierover. Jenny Offill heeft het uitgebreid over het ontstaansproces van haar onconventionele roman en hoe onzeker ze aanvankelijk was of al die kleine feitjes wel tot een geheel zouden leiden. Ze ontkent dat haar fragmentarische stijl Twitteriaans is en bevestigt het autobiografische karakter van haar roman. Ze onderstreept ook nog eens dat – hoewel de structuur van haar roman experimenteel is – de onderliggende emoties minstens even belangrijk zijn.

Offill is ook grappig. Zo houdt ze niet van Dickensiaanse beschrijvingen: ‘it’s as if you don’t trust the reader’. Ze reageert ze sarcastisch op een schrijver die in detail uitlegt hoe ze haar veiligheidsgordel aangespt in het vliegtuig: ‘Babe, I have been in a plane before.’ Offill verzucht ook dat als ze een single art monster was geweest, deze roman ongetwijfeld over het leven van de pizza delivery boy was gegaan.

De ultieme schrijftip geeft Offill op het einde van het gesprek: ga op zoek naar de essentiële details die het hele verhaal te vertellen.

18u15 @ Bozar

De Bozar zit nokvol voor Ian McEwan. Annelies Beck heeft de eer om deze literaire superheld te interviewen over De Kinderwet. Het gesprek gaat al snel veel breder. McEwan pleit voor een seculiere maatschappij in het spoor van Fukuyama en – in het kielzog daarvan – voor seculiere literatuur.

De Britse schrijver heeft het ook over the pleasure principle oftewel hoe geconcentreerd werken in the flow voor een geluksgevoel zorgt en hoe hij erin slaagt zich in te leven in zijn personages: ‘I’m a listener. You should listen to me listening.’

McEwan laat zich ook van zijn meest witty kant zien. Hij vergelijkt het schrijven van een libretto met ‘a soldier in a large army’, onthult hoe het voelt dat hij zijn archief heeft verkocht ‘a bit like being dead’ en of hij hiervoor überhaupt is betaald ‘why else would I do that’.

Daarnaast deelt hij met Offill een passie voor ’the details that create the impression of the world of things’.

Tot slot moet Annelies Beck het publiek intomen voor de signeersessie: ‘één gesigneerd boek per persoon’ … of hoe schrijvers vandaag supersterren zijn.

21u00 @ Boutersem

Ik kom volgend jaar terug. Het Parcours biedt een perfect georganiseerde mix van beleving, inspiratie en ontspanning. Ook Barbara stuurt me een veelbelovend bericht over het interview met Ljoedmila Petroesjevskaja. Om het met de woorden van festivaldirecteur Ilke Froyen te zeggen. ‘Dit was een feest van gelijkgestemden.’.